Dzień Dobry!
W ostatnim czasie otrzymaliśmy sporo pytań odnośnie akcji Policji w Stalowej Woli w których zatrzymywane były
i przeszukiwane samochody osobowe. W związku z wieloma pytaniami odnośnie uprawnień funkcjonariuszy Policji kontrolujących dany pojazd jak również, wieloma krążącymi po sieci fake newsami, odnośnie uprawnień kontrolowanego, postanowiliśmy napisać Państwu najważniejsze informację o tym jakie są faktyczne uprawnienia policjantów prowadzących kontrolę drogową oraz jakie uprawnienia ma zatrzymany do kontroli drogowej.
Podstawa prawna kontroli: Przebieg i zakres kontroli reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych I Administracji
z dnia 5 listopada 2019 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego. Ponadto funkcjonariusze działają na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r., o Policji. Podstawę prawną do zatrzymania pojazdu i przeprowadzenia kontroli drogowej stanowi art. 129 Ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym.
PAMIĘTAJ! Kontrolę drogową może przeprowadzać policjant, ale także umundurowany strażnik gminny lub miejski, umundurowany strażnik leśny oraz funkcjonariusz Straży Parku, a także osoby działające w imieniu zarządcy drogi. Wszystkie osoby poza policjantami muszą mieć specjalne upoważnienie do kontroli drogowej – brak takiego upoważnienia skutkuje brakiem możliwości prowadzenia kontroli. Upoważnienie kontrolujący powinien posiadać fizycznie przy sobie!
Miejsce przeprowadzenia kontroli – § 3 ust. 1 w/w rozporządzenia mówi o tym, że pojazd może zostać zatrzymany do kontroli w miejscu, w którym nie zagraża ruchu drogowemu. Ogólnie do kontroli drogowej umundurowany policjant może nas zatrzymać na obszarze zabudowanym, i poza nim, a także w nocy. Nieumundurowany − tylko na obszarze zabudowanym.
Policja ma prawo przeprowadzać kontrole zarówno przy samochodzie oznakowanym, jak i nieoznakowanym – nie ma znaczenia czy teren jest zabudowany czy też nie.
W praktyce – jeżeli jest dobra widoczność wystarczy, że policjant wyda polecenie do zatrzymania się ręką lub lizakiem, natomiast kiedy widoczność jest słaba to zobowiązany jest użyć lizaka
z odblaskiem lub latarki z czerwonym światłem.
Sygnały – Policjant jadący pojazdem samochodowym może podawać kierującemu pojazdem polecenia do określonego zachowania się za pomocą urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub świetlnych. Polecenie do zatrzymania pojazdu podaje się z dostatecznej odległości, w sposób zapewniający jego dostrzeżenie przez kierującego pojazdem oraz bezpieczne zatrzymanie w miejscu wskazanym przez policjanta. Miejsce zatrzymania pojazdu może być wyznaczone przez ustawienie znaku “stój – kontrola drogowa”. Dla zwrócenia uwagi na podawane sygnały lub polecenia policjant może używać sygnałów dźwiękowych.
Obowiązki funkcjonariuszy:
- Policjant podczas kontroli drogowej ma obowiązek zatrzymać pojazd w miejscu, które nie powoduje utrudnień
w ruchu. Kontrola nie może zostać przeprowadzona na środku drogi, ale tylko w bezpiecznym dla ruchu miejscu, - Podanie swoich danych – stopnia służbowego, imienia oraz nazwiska, podanie przyczyn zatrzymania. Obowiązkiem policjanta jest również okazanie służbowej legitymacji na życzenie kierowcy (który ma prawo spisać dane z legitymacji)
- Jeśli kontrolę przeprowadza policjant nieumundurowany to jego obowiązkiem jest okazanie służbowej legitymacji
(o tym pamiętajcie bo mało kto o tym wie).
Okazanie legitymacji – W praktyce funkcjonariusze wykonują ruch „ machnięcie legitymacją” i uważają, że doszło do prawidłowego okazania legitymacji. To jest błąd. Funkcjonariusz ma obowiązek tak przedstawić legitymację aby kierowca mógł swobodnie spisać jego dane.
- Podczas kontroli drogowej policjant nie może zabronić kierowcy dokumentowania przebiegu interwencji np. kamerą telefonu, przy czym takie nagrywanie nie może utrudniać czynności kontrolnych.
Obowiązki kierującego:
- Kierujący ma obowiązek zatrzymać się w chwili podania sygnału przez policjanta (dźwiękowy, świetlny).
- Kierujący nie powinien opuszczać pojazdu (chyba, że kontrolujący go o to poprosi), powinien uchylić szybę, trzymać ręce na kierownicy, a także umożliwić identyfikację pojazdu ( rozporządzenie MSW z dnia 9 lutego 2022 r.,).
Na żądanie funkcjonariusza kontrolowany musi też unieruchomić silnik i włączyć światła awaryjne. - Kierujący powinien stosować się do wszystkich poleceń funkcjonariusza (dotyczy to również pasażerów).
Mało osób także pamięta, że od 1 stycznia 2020 r. policjanci sprawdzają i wpisują do bazy CEPIK stan licznika i mogą dokładniej sprawdzić jego stan techniczny, jeśli mają uzasadnione podejrzenie, że auto jest niesprawne technicznie. W tym celu policjant może wykonać jazdę próbną (skrajne przypadki). Negatywny wynik tej kontroli może skutkować wysłaniem do starosty informacji o potrzebie skierowania pojazdu na badanie techniczne albo zobowiązaniem kierowcy do powstrzymania się od dalszej jazdy i nałożeniem obowiązku usunięcia pojazdu z drogi.
Czy policjant może przeszukać pojazd?
Przepisy w tej kwestii są niedoprecyzowane. Przeszukanie co do zasady jest czynnością w postępowaniu karnym realizowaną na polecenie sądu lub prokuratora. Ustawa o Policji w art. 15 ust. 1 pkt. 5 daje jednak możliwość przeprowadzenia takiej kontroli bez postanowienia powyższych -Policjant może przeszukać samochód, jeśli zachodzi podejrzenie, że kierowca lub pasażer popełnił czyn zagrożony karą lub w celu ujawnienia broni, substancji zabronionych lub przedmiotów pochodzących z przestępstwa.
Kierowco pamiętaj o tym! – Jeżeli funkcjonariusz ma zamiar rozpocząć przeszukanie, zawnioskuj o protokół z tej czynności.
W przypadku gdy funkcjonariusz nie ma uzasadnionego powodu przeszukania przeważnie na tym etapie odpuści przeszukanie o ile Państwo zawnioskują o protokołowanie czynności. Przygotowanie protokołu zajmuje sporo czasu, a do tego pozostawia ślad
w dokumentacji.
Co powinien zawierać protokół?
Informacje o dacie i miejscu przeszukania, powodach przeszukania, a także dokumentować każdą czynność podjętą przez funkcjonariusza. Protokół powinien zawierać dokładny spis znalezionych przedmiotów oraz podjęte czynności.
Po zakończeniu przeszukania należy dokładnie przeczytać protokół oraz wnieść ewentualne uwagi przed jego podpisaniem. Gdy dokument nie będzie budzić naszych zastrzeżeń, możesz go podpisać. Jeżeli funkcjonariusz uznał by, że stan techniczny pojazdu zagraża bezpieczeństwu w ruchu drogowym i zatrzymał by pojazd, po czym okazało by się, że zatrzymanie było bezzasadne to takie zachowanie może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa.
CIEKAWY WYROK – Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 263/06, uznał, że zatrzymanie przez prokuraturę auta, na skutek podejrzeń co do jego legalnego pochodzenia, może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa wobec właściciela pojazdu, jedynie w przypadku, gdy zostanie wykazane, że zatrzymanie było nieuzasadnione.
Pamiętaj! Policjant nie może odmówić sporządzenia protokołu. Czynność przeszukania stanowi czynność która regulowana jest przepisami Kodeksu Postepowania Karnego,
a z takowej czynności zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o Policji która odwołuje się do przepisów Kodeksu Postępowania Karnego – art. 229 kpk – sporządza się protokół.
WAŻNE! Gdyby funkcjonariusz odmówił sporządzenia protokołu – to nie dopełniając swoich obowiązków działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego – a takowe zachowanie zgodnie z art. 231 § 1 kk stanowi przestępstwo.
Jeżeli funkcjonariusz policji postanowi ukarać mandatem karnym, a Państwo kwestionują ukaranie, odmawiają Państwo przyjęcia mandatu. Mają Państwo takie prawo i nie muszą się tłumaczyć skąd taka decyzja (nie sugerować się komentarzami funkcjonariuszy, że to i tak nic nie da itp.).
Odmowa przyjęcia mandatu skutkować będzie skierowaniem sprawy do sądu, a ten wyda wyrok nakazowy. W terminie 7 dni od jego otrzymania należy wnieść sprzeciw, który nie wymaga żadnego uzasadnienia. Wystarczy, że z jego treści wynika, że nie zgadzają się Państwo z wyrokiem. I wtedy w postępowaniu przed sądem mogą Państwo podnosić wszystkie swoje racje, od zasadności ukarania po kwestionowanie podstaw prawnych.
Adwokat Maciej Tokarski
Aplikant Adwokacki Dominika Wojtas
