Ciągle słyszymy o nadchodzącym kryzysie gospodarczym. Wychodzę z założenia, że kryzys już trwa i będzie niestety coraz trudniej.
Abstrahując od kwestii ekonomicznych w dzisiejszym poście wyjaśnimy czym jest nadzwyczajna zmiana stosunku prawnego
i kiedy można z tej klauzuli skorzystać.
Zacznijmy od przykładów – Student X wynajmuje pokój
w mieszkaniu w centrum jednego z dużych miast akademickich. Załóżmy umowa została podpisana na rok w czerwcu 2022 r.
W październiku 2022 r., Najemca otrzymał pismo od Wynajmującego, iż z uwagi na znaczny wzrost opłat za media itd. – jest zobowiązany podnieść owemu studentowi od stycznia 2023 r., wysokość co miesięcznego czynszu o prawie 100%.
Drugi przykład – Firma Budowlana Y podpisała umowę na roboty budowlane jako podwykonawca dużego projektu polegającego na budowie hali produkcyjnej wraz z pracami adaptacyjnymi. Umowa została podpisana w kwietniu 2022 r. We wrześniu 2022 r.,
Y zorientował się, iż koszt zakupu materiałów budowlanych koniecznych do wykonania prac wzrósł o ponad 40%. Wynagrodzenie które zostało zawarte w pierwotnej umowie nie jest wystarczające aby pokryć ( zakup materiałów, wynagrodzenie pracowników podwykonawcy, koszty podwykonawcy, wynagrodzenie podwykonawcy). Y na podstawie art. 357 1 Kodeksu Cywilnego zamierza żądać podwyżki swojego wynagrodzenia.
Artykuł 357 1 Kodeksu cywilnego wprowadza zasadę, że jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd, po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, może: oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, oznaczyć wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.
Powyżej wskazana norma przyznaje stronom umowy uprawnienie do żądania ukształtowania przez Sąd wcześniej zawartego stosunku cywilnoprawnego, poprzez zmianę wysokości świadczenia, sposobu jego wykonania lub nawet w skrajnych przypadkach rozwiązania tego stosunku obligacyjnego, jeżeli wykonanie świadczenia przez jedną ze stron w pierwotnym jego kształcie groziłoby tej stronie rażącą stratą lub było połączone dla niej z nadmiernymi trudnościami, a strony tej umowy zawierając ją, nie przewidziały zaistnienia takich okoliczności.
Jako przykłady zdarzeń powodujących nadzwyczajną zmianę stosunków wskazuje się:
- Inflacja, wzrost cen produktów, usług (wzrost cen energii, paliwa, kosztów utrzymania itp.)
- Epidemie,
- Operacje wojenne,
- Strajki generalne,
- Klęski żywiołowe różnego rodzaju,
- Nadzwyczajna zmiana sytuacji gospodarczej, objawiającą się hiperinflacją, masowymi upadłościami przedsiębiorstw,
- Zasadnicze i zaskakujące zmiany przepisów prawa.
W najbliższych miesiącach art. 3571 Kodeksu Cywilnego będzie wyjątkowo często brany pod uwagę w przypadku zmian jakichkolwiek stosunków umownych. Z pewnością przepis ten będzie również nadinterpretowany jak również nadużywany zwłaszcza w obrocie gospodarczym.
PAMIĘTAJ! Nadzwyczajna zmiana stosunków nie może dotyczyć kwestii prywatnych takich jak np. (zły stan zdrowia, nie możność świadczenia itp.). Nadzwyczajną zmianą stosunków nie jest zatem choroba kontrahenta, czy też jego problemy finansowe. Nadzwyczajna zmiana stosunków musi mieć charakter obiektywny i niezależny od stron (tak wyrok sądu Apelacyjnego w Krakowie
z dnia 6 grudnia 2016 r. I ACa 644/16). Zatem aby móc skorzystać
z dobrodziejstwa komentowanego przepisu muszą wystąpić takie zdarzenia, które wykraczają poza granice ryzyka kontraktowego
( z pewnością takimi zdarzeniami będą wysoka inflacja, wysokie koszty prądu, paliwa, drewna itd.).
Nadzwyczajna zmiana stosunków w rozumieniu art. 357 1 kc dotyczyć ma – o czym wyżej była mowa – okoliczności o charakterze powszechnym. Pojęcie to nie obejmuje natomiast zmian sytuacji życiowej jednej ze stron, chociażby zmiany te miały charakter nagły i niespodziewany.
Kolejną przesłanką zastosowania tej klauzuli jest wymóg, aby nadzwyczajna zmiana stosunków spowodowała trudności w spełnieniu określonego świadczenia przez jedną ze stron, lub aby dla jednej ze stron powstało ryzyko rażącej straty. Przyjmuje się jednak, że pod tym pojęciem należy rozumieć trudności praktyczne lub prawne w wykonaniu przez dłużnika nakazanego mu zgodnie
z umową świadczenia, które pociągałyby dla dłużnika szczególne uciążliwości, stawiałyby go w niebezpieczeństwie lub też wymagały podjęcia od niego nieracjonalnych działań. Co do zasady należy uznać, iż są to trudności natury osobistej przesłanka w postaci groźby rażącej straty. Przepis nie wymaga, aby ona już nastąpiła, wystarczy, że zagraża stronie, że oceniając rzecz rozsądnie można spodziewać się jej wystąpienia. Dla żądania zmiany umowy nie wystarczy jednak jakakolwiek strata: musi mieć ona charakter rażący. Polskie prawo nie gwarantuje nikomu, że na wykonaniu każdej umowy musi osiągnąć zysk.
PRZYKŁAD Z WOKANDY SĄDOWEJ:
Zmiana stawki podatku VAT może stanowić podstawę uzasadniającą uznanie, iż doszło do nadzwyczajnej zmiany stosunków – por. wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 22 listopada 2007 r. III CSK 111/07 nie publ.
Zmiana kursu franka szwajcarskiego może stanowić podstawę uzasadniającą uznanie, iż doszło do nadzwyczajnej zmiany stosunków – wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 16 marca 2016 r., sygn. akt I ACa 1362/15).
Z całą pewnością w najbliższym czasie powstanie mnóstwo artykułów dotyczących klauzuli nadzwyczajnej zmiany stosunków. Wynika to z tego, iż wszyscy słyszymy o nadciągających podwyżkach praktycznie w każdej dziedzinie. Pamiętajcie, iż sam fakt wystąpienia jednej z przesłanek nadzwyczajnej zmiany stosunków nie oznacza automatycznie, iż należy zgodzić się na warunki jakie zostaną Państwu zaproponowane. Najlepszą drogą będą negocjację pomiędzy stronami ewentualnego sporu.
W razie jakichkolwiek pytań dotyczących nadzwyczajnej zmiany stosunków zapraszamy.
Adwokat Stalowa Wola
Maciej Tokarski
695 489 853
ul. 1 Sierpnia 12/205, 37 – 450 Stalowa Wola
